ابو نعيم اصفهاني نسبت به امام مجتبي مي نويسد: ايشان همانند ديگر رزمندگان و جنگجويان با جنگ و مبارزه داخل اصفهان گرديد و با ديگر جنگجويان از گرگان عبور نمود. (2)
و نيز گفته اند: در فتح طبرستان (مازندران ) كه سعيد بن عاص فرماندهي لشكر اسلام را به عهده داشت و با آنان جنگيد ،عبد الله بن عباس و بسياري از صحابه و همين طور حسنين، حضور داشتند. (3)
اما اين دو بزگوار در جنگهاي زمان علي (عليه السلام) شرکت داشتند .
پيش از شروع جنگ جمل حسن بن علي طبق دستور پدر بزرگوار همراه با تني چند از ياران امام علي، وارد كوفه شد و مردم را جهت مشاركت در جهاد عليه ناكثين، فراخواند. (4)
حضور امام حسين عليه السلام هم در جنگ جمل قطعي است. چند روايت تاريخي دربارهي جنگ جمل اين ادعا را ثابت ميکند:
در جنگ جمل مروان بن حکم به دست اصحاب اميرالمؤمنين علي اسير شد و حسن و حسين عليهما السلام او را نزد اميرالمؤمنين شفاعت کردند و امام او را آزاد فرمود.(5)
بعد از آنکه سپاه جمل منهدم شد و شتر عايشه به خاک افتاد، عايشه را به قصر بنيخلف بردند و علي با حسن و حسين و عمار به بصره رفتند.(6)
در جنگ جمل امام علي عليه السلام فرزندش، محمد بن حنفيه، را به قلب سپاه دشمن فرستاد و حسن و حسين را باز داشت. علت را از محمد بن حنفيه پرسيدند.
گفت:« حسن و حسين دو چشم علي هستند و من دست او. علي با دست خويش از چشمانش محافظت ميکند.».(7)
امام حسن از شجاعان عرب بود و در جنگ صفين جزء سرداران عمده و رشيد و فرماندهان بزرگ سپاه اسلام بود.(8)
به صورت حكم كلي و به مقتضاي ضوابط و ايدئولوژي اسلام؛ يعني با توجه به محتواي دين اسلام (كه مشتمل بر جهاد، دفاع، امر به معروف، نهي از منكر و... است) و سيره پيامبر(ص) و امامان(ع) ميتوان گفت: جهاد و دفاع و اتخاذ شيوه جنگي براي زدودن موانعي كه در مسير گسترش اسلام وجود دارد، پذيرفته است.
در اين دوره ياران علی در جنگها شركت فعال داشتند، از جمله:
- عمار ياسر در فتح مصر، شوشتر و ديار بكر؛
- مالك اشتر نخعى در نبرد قادسيه و مصر؛
- حجر بن عدى كندى در نبرد جلولاء و قادسيه؛
- براء بن عازب در فتح شوشتر، ابهر، قزوين و زنجان؛
- زيد بن صرحان در نبرد جلولاء؛
- حذيفه بن يمان در جنگ نهاوند؛
- مقداد بن اسود كندى در فتح مصر و ديار بكر؛
- هاشم مرقال در نبرد قادسيه، بيت المقدس و جلولاء؛
- سلمان فارسى در فتح مدائن.
ای کاش بیشتر مجالی بود و حوصله ای - و نمیدانم چه اصراری بر این داریم که بگوییم عده ای از اعراب میگفتند به ایران حمله نکنیم - چون مردم خیلی خوبی دارد!!!
این بیشتر شبیح به طنز و شوخی است