حکومت ماد هاکوروش بزرگ (کوروش شناسی)

سلسله مادها از آغاز تا سقوط

 ماد نام قومی هندواروپایی مرتبط با پارس‌ها بود که در سده ۱۷ پیش از میلاد در سرزمینی که بعدها به نام ماد شناخته شد نشیمن گزدید. شواهد زبان‌شناسی نشان می‌دهد که زبان‌های ایران مرکزی بازمانده مستقیم زبان مادها است شاهنشاهی ماد در زمان هووخشتره به بزرگ‌ترین پادشاهی غرب آسیا حکومت می‌کرد و سراسر ایران را آن چنان که در نقشه سرزمین ماد هویدا است برای نخستین بار در تاریخ به زیر یک پرچم آورد. هوخشتره بنیانگذار اولین قدرت ایرانی بود.

پایه گذاری دولت ماد به عنوان نخستین دولت بر پایه وحدت اقوام مختلف ساکن فلات ایران با مشترکات و پیوندهای فرهنگی را باید به عنوان مهم‌ترین رویداد در تاریخ ایران به شمارآورد. مجموعه لشکرکشی‌های آشور به سرزمین ماد در قرن هشتم پ. م. و خطر حمله از غرب به‌وسیله دولت زورمند آشور،نیاز تشکیل یک دولت متمرکز را برای مادها که جدیدترین مهاجران به زاگرس بودند بوجود آورد.

هرودوت در مورد ماد ها می‌نویسد :

« آشوریها در آسیا پانصد سال حکومت کردند، اول مردمی که سر از اطاعت آن‌ها پیچیدند مادها بودند اینان برای آزادگی جنگیدند، رشادتها کردند و از قید بندگی رستند نخستین اشاره به قوم ماد در کتیبه‌ای است که گزارش حمله شلمانسر سوم به

سرزمین موسوم به پارسوا، در کوههای کردستان، (سال ۸۳۷ ق م) بر آن ثبت شده.

مادها از نژاد هند و اروپایی به شمار می‌روند و محتمل است که در تاریخ هزار سال قبل از میلاد از کناره‌های دریای خزر به آسیای باختری آمده باشند. اکنون با کاوش در مناطق غرب ایران از مادها آثاری در تپه هگمتانه در دست است. تپه هگمتانه تپه‌ای تاریخی با پیشینه‌ای متعلق به دوران ماد است. روایات مورخین یونانی نیز حاکی است که این شهر در دورهٔ مادها (از اواخر قرن هشتم تا نیمهٔ اول قرن ششم قبل از میلاد)، مدتها مرکز امپراتوری مادها بوده‌است و پس از انقراض آنها نیز به عنوان یکی از پایتخت‌های هخامنشی (پایتخت تابستانی) به شمار می‌رفته‌است. گفته‌های هرودوت مورخ یونانی، در قرن پنجم قبل از میلاد، مهم‌ترین ماخذ تاریخی در این مورد است. در حقیقت برای نوشتن تاریخ سلسله ماد اولین بار در نیمه دوم قرن پنجم قبل از میلاد هرودوت مورخ یونانی کوشش کرده‌است.

در کتیبه‌های تیگلت‌پیلسر سوم که در قرن هشتم پیش از میلاد نوشته شده‌است، و سناخریب و اسرحدون و شلمانسر سوم نیز به ناحیه ماد اشاره کرده‌اند. از برخی از مطالب تورات نیز برای اطلاع از تاریخ ماد، می‌توان استفاده کرد.

سرزمین ماد

ماد نام سرزمینی بود که تیرهٔ ایرانی مادها در آن ساکن بودند. این سرزمین دربرگیرنده بخش غربی فلات ایران بود. سرزمین آذربایجان فعلی در شمال غربی فلات ایران را با نام ماد کوچک و ناحیه امروزی تهران (ری)، حوزه شمال غربی کویر مرکزی، همدان، کرمانشاه، لرستان‌ و کردستان را با نام ماد بزرگ می‌شناختند. پایتخت ماد در گذشته هگمتانه نام داشت که بعدها به اکباتان تغییر نام داد. این قوم، در کوههایی که به عنوان جایگاه خود در ایران انتخاب کرده بودند، مس، آهن، سرب، سیم و زر، سنگ مرمر، و سنگهای گرانبها بدست آوردند و چون زندگی ساده داشتند، به کشاورزی بر دشتها و دامنه تپه‌های منزلگاه خود پرداختند

طوایف ماد

مطابق منابع کهن آشوری و یونانی و ایرانی در مجموع معلوم می‌گردد که سه طایفه از شش طایفه تشکیل دهندهً اتحاد مادها یعنی بوسیان، ستروخاتیان و بودیان بوده و سه طایفه مادی دیگر عبارت بوده‌اند از آریزانتیان و مغها و سرانجام پارتاکانیان.
مطابق منابع یونانی، در سرزمین کمنداندازان ساگارتی (زاکروتی، ساگرتی) مادی‌های ساگارتی میزیسته‌اند که شکل بابلی – یونانی شدهً نام خود یعنی زاگروس (زاکروتی، ساگرتی) را به کوهستان غرب فلات ایران داده‌اند. نام همین طوایف است که در اتحاد طوایف پارس نیز موجود است و خط پیوند خونی طوایف ماد و پارس منجمله از منشا همین طایفه ساگارتی‌ها (زاکروتی، ساگرتی) است، طوایف پارس قبل از حرکت به سوی جنوب دورانی طولانی را در مناطق ماد‌ها بوده و بعدها رو به جنوب رفته‌اند

ظهور پادشاهی ماد

به گفته مورخین یونانی، پس از حملات شدید و خونین آشوریان به مناطق مادنشین، در حدود سال ۷۰۸ قبل از میلاد، رهبر یکی از قبایل مادی دیاکو به‌وسیله مجلس اتحادیه، به عنوان رهبر قبایل مادی انتخاب شده و وظیفه تشکیل یک دولت مرکزی به عهده وی گذاشته می‌شود. این رهبر، دیاکو (دیوکس در یونانی) با متحد کردن قبایل پراکنده مادی و برقراری قوانین مختلف، به عنوان اولین رهبر ماد شناخته می‌شود و اوست که پایتخت خود را در همدان امروز (هنگمتان، همریشه با هنگمن و انجمن، به معنای محل جمع شدن) قرار می‌دهد.

یکی از کتیبه‌های آشوری از شخصی به نام دیاکو، بیست سال قبل از تاریخ انتخابش به عنوان شاه مادها، نام می‌برد. این شخص آغاز کننده چند شورش برعلیه دولت آشور است که برای خواباندن آنها، حضور شخص امپراتور آشور سارگن دوم‌ لازم است. دیاکو و تمام اعضای خانواده اش به تبعید محکوم می‌شوند و نام او در کتیبه‌ها دیگر نمی‌آید. بیست سال بعد، دیاکو به عنوان شاه ماد انتخاب می‌شود و با پایه گذاری دولت ماد، به عنوان یک دشمن متمرکز آشور، دوباره به صحنه تاریخ بازمی گردد.

تشکیل سلطنت سراسری مادها در ایران

هووخشتره، (کیاکسار مدارک یونانی)، بزرگ‌ترین پادشاه ماد است. توانایی‌های او در منظم کردن ارتش و بستن توافق نامه‌های خارجی با دولتهای همسایه، او را به قدرتمندترین شاه غرب آسیا در زمان خودش تبدیل کرد. هووخشتره در ده سال اول حکومتش موفق شد که رابطه اش را با پادشاه سکاها، پروتوثیس، به اتحاد متقابل تبدیل کند. هووخشتره ارتشش را به دوقسمت پیاده نظام مجهز به نیزه و سوارنظام تیر انداز (شکلی که از سکاها آموخته بود) تقسیم کرد و برای اولین بار از ارابه‌های جنگی مجهز به نیزه‌های برنده که صد سال بعد در جنگهای کورش و داریوش معروف شدند، استفاده کرد. در این زمان، آشور بنی پال دوم، شاه نیرومند و بی رحم آشور، درگذشته بود. از طرفی، یک حکومت کلدانی جدید در بابل در حال شکل گیری بود و شاه آن، نبوپولسر، در صدد گسترش مرزهای کشورش بود و موفق شده بود بخش‌هایی از مملکت عیلام را نیز تصرف کند. هوخشثره، تصمیم به برقراری یک توافق نامه برعلیه آشور با نبوپولسر گرفت.

در زمان حکومت هووخشتره ماد قبایل آریازنتا و پارتاکانیان را در نواحی ری و اصفهان و دیگر قبایل ایرانی شرق را تا ناحیه گرگان به اطاعت کشاند و دولت نیرومند سراسری مادها در ایران را تشکیل داد هوخشتره سپس به پارس حمله کرد و قبایل پارس را به اطاعت در آورد.

تمدن مادها

تمدن ماد توانست در بنای مدنیت سهم بزرگی داشته باشد؛ پارسیها زبان آریایی، و الفبای سی و شش حرفی خود را از مردم ماد گرفتند،و همین مادها سبب آن بودند که پارسیها، به جای لوح گلی، کاغذ پوستی و قلم برای نوشتن به کار بردند و به استعمال ستونهای فراوان در ساختمان توجه کردند. قانون اخلاقی پارسیها که در زمان صلح صمیمانه به کشاورزی بپردازند، و در جنگ متهور و بی‌باک باشند، و نیز مذهب زردشتی ایشان و اعتقاد به اهورمزدا و اهریمن و سازمان پدرسالاری، یا تسلط پدر در خانواده، و تعدد زوجات و مقداری قوانین دیگر پارس که از شدت شباهت با قوانین ماد سبب آن شده‌است که در این آیه کتاب دانیال نبی: «تا موافق شریعت مادیان و پارسیانی که منسوخ نمی‌شود» ذکر آنها با هم بیاید همه ریشه مادی دارد.

معماری مادی که بعد از آشور تحت تأثیر معماری باشکوه اورارتو بود، با وارد کردن عوامل ایرانی، پایه گذار آثار درخشان دوران هخامنشی نظیر پارسه تخت جمشید و شوش شد. بسیاری دیگر از نشانه‌های تمدن‌های بین النهرین نیز از طریق مادها به هخامنشیان انتقال پیدا کرد، به طوری که تا قرنها بعد، نظم دربار ایران و تقریباً بیشتر جنبه‌های باشکوه و فرهنگی جامعه ایران، از طرف نویسندگان یونانی به مادها نسبت داده می‌شود. سلطنت ایشتوویگو موقعیت ماد را از یک حکومت قدرتمند برمبنای قدرت نظامی به مرکزی برای فرهنگ تغییر داد. آثار این نفوذ فرهنگی را در توجه بسیار شاهنشاهان هخامنشی به ماد، علاقه آنها به فرهنگ و آداب مادی، نفوذ دین مادی بین مردم ایران از طریق قبیله مغ، و با توجه به سنگ‌نبشته بیستون موقعیت ماد به عنوان مرکز فکری برای نیروهای مخالف دولت هخامنشی می‌توان دید.

دین مادها

فرهنگ معین در مورد دین مادها چنین می‌گوید:

از مذهب ماد نیز اطلاع درستی در دست نیست ولی از تصویر برجسته‌ای که در «قیزقاپان» از دوره ماد پیدا شده و آن پادشاه و روحانی را در دو طرف مشعل آتش‌ نشان می‌دهد، برمی‌آید که مادها هم میتراپرست بوده‌اند و اگر گفته تاریخ نویسان راست باشد که زردشت از کنار دریاچه «چیچست» برخاسته باید گفت مادها نیز به دو نیروی آهورامزدا و اهریمن عقیده داشتند، بنابر عقیده همین محققان مغ‌ها که طایفه روحانی مادها بودند، مذهب را با سحر و جادو آلوده ساختند و زردشت چون خواست دین را پاک گرداند مغ‌ها بر او شوریدند و وی به ناچار به باختر رفت و در آنجا دین خود را گسترد” در زمان مادها (یا شاید بسیار پیش از آن) زردشت از میان ایرانیان برخاست و به دین و آئین کهنی که از زمان‌های پیش میان این قوم معمول بود خرده گرفت و راه و روشی نو در پرستش خداوند بنیاد کرد.

زردشت به راهنمائی مردمان پرداخت اما بزرگان و پیشوایان دین کهن با او ستیزگی کردند و زردشت ناچار از زادگاه خود که شاید سرزمین مادها یعنی آذربایجان بود به سوی خاور ایران گریخت. آنجا فرمانروائی بود ویشتاسپ یا (گشتاسپ) نام، که به دین نو زردشت گروید و همه مردمان را نیز بذیرفتن این آئین خواند. کم‌کم دین زردشت در سراسر ایران رواج یافت و شاید شاهان خاندان هخامنشی هم آنرا پذیرفته بودند. این دین خاص ایرانیان بود و تا غلبه اسلام در سراسر ایران رواج داشت

نابودی پادشاهی ماد

با شکستی (۵۵۰ پ م) که کوروش بزرگ بر ایشتوویگو (دوره حکومت: ۵۸۵ تا ۵۵۰ پ. م) واپسین پادشاه ماد وارد ساخت شاهنشاهی ماد منحل شد. شاهنشاهی بزرگ ماد دورانی طولانی (۷۲۸-۵۵۰ پ.م.) برپایید و جای خود را به شاهنشاهی هخامنشی سپرد، که چیزی جز تداوم دولت و تمدن ماد با همان اقوام نبود.

منابع :
چه گونگی تشکیل پادشاهی ماد در غرب فلات ایران – دکتر خنجی PDF
چه‌گونگی تشکیل شاهنشاهی ماد (نخستین شاهنشاهی در تاریخ ایران) – دکتر خنجی PDF
تاریخ ماد. ایگور میخائیلوویچ دیاکونوف. ترجمه کریم کشاورز، تهران: نشر امیرکبیر.
مرتضی راوندی: تاریخ اجتماعی ایران. (جلد ۱) – ۱۴۲ – ۱۵۷
کمرون، جرج. ایران در سپیده دم تاریخ. ترجمه حسن انوشه. تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۷۹
Diakonoff, I. M. “Media”. In Ilia Gershevitch ed. Cambridge History of Iran, Vol. II. CUP, Cambridge, ۱۹۸۵

شمشاد امیری خراسانی

شناخت تاریخ و فرهنگ ایران به نمونه ورود به دنیایی است که جز عشق و افتخار و گاهی اندوه چیزی انتظار ما را نمی کشد ، شاید تاریخ ما در حافظه ژن های ما ذخیره شده است تا بتوانیم با آن آگاهی به خود و فرا خود را گسترش دهیم .

نوشته های مشابه

اشتراک در
اطلاع از
guest

36 نظرات
تازه‌ترین
قدیمی‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
ریکار

لطفاً دیگر تاریخ را تحریف نکنید، زیرا پارسیان تابع مادها بودند و کوروش از نسل آژی دهاک (آستیاگ) بود. پارسیان وقتی وارد دولت ماد شدند در پهلو دولت ماد مستقر شدند و نام آنها به پارسوا تبدیل شد، زیرا کلمه پارسوا به معنای پهلو میاد، هنوز کوردها بە پهلو می گویند پراسو حتی در آنجا آلبانیایی ها روزگاری در قسمت دیگری از ماد زندگی می کردند و به آنها پارسوا می گفتند. ماد ها نیاکان کردها، تاتی ها و تالش ها هستند.

سیروان

عالیه

ناشناس

مادها ارتباطی به آریایی ها ندارند .
ابن فضلان نویسنده کتاب سفرنامه ابن فضلان ، که در زمان خلفای عباسی به روسیه مسافرت کرده بود ، بلغارهای ولگا را بازماندگان ماد ها دانسته است و البته قومی بزرگ از ترکان .
آتیلا فرمانروای هون ها ، بنا به نوشته مورخان رومی خودش را فرمانروای مادها می خوانده است .
قاضی بردج مورخ ترک بلغار ، زبان بلغاری را ترکی قبچاقی دانسته و کلماتی زیادی از این زبان آورده و این زبان را تورانی نامیده است و همه این کلمات دقیقاً امروزه ترکی آذربایجانی هستند .
متاسفانه در ایران یعی بر این است که مادها را آریایی محسوب کنند .
مادها از ترکان شاخه اغور یا اگور یا آر و اور ، بودند و برخی به اشتباه آر را با آریایی اشتباه گرفته اند .
مانند ترکان ساراگور یا بولغار و … .

D.r Mohamad

چرت و پرت ،نگو دژ اربیل که توش نوشته های کوردی پیدا شده رو چی میگی؟

Mazan

ای نادان های بی عقل مادها سرزمینشون جدا بوده آخه کدوم دو سرزمین زبونشون یکی بوده ؟ مادها تورکها بودن ترکها مهاجرهایی از آسیایی شرقی بودن آسیای شرقی و کل جاهای دنیا مهاجرانی از آفریقا بودن بومی ها آفریقا تکامل یافته دو حیوان از خوک نر و شامپانزه ماده بودن . این بود کل ماجرا حالا هی خودتونو جر بدید و پارس پارس کنید –

D.r Mohamad

خخخخ فقط ماد ها مونده بودن بگید تورک بودن ،پادشاه ماد دیااوکو نام داشت ،که کلمه ای کوردیه ، کورد ها بودند اولین ملت ایران ساختن ،و دوما تورک ها حدود ۷۰۰ سال پیش به ایران مهلجرت اصلی را داشتند

Naeb

**** نخور ماد ها پیش از پارس ها اینجا حکومت داشتن.

آنیا فریور

آقا من خودم ترکم و آریایی هم هستم
شما انگار درس نخوندین
مطالعات چهارم ابتدایی واقیعت رو میگه

Lingophpbia

اگر پارسوما در آن بالاست پس پارسومش که کوروش گفته است کجاست جنوبی شمالی؟ پس بنابراین زبان پارسی منطقه ماد (چون داریوش به صراحت می گوید پارسی است) با پارسی کوروش یکی است چون کورش هم خود را پارسی نوشته است. ولی باتوجه به نامهای متفاوت دو منطقه با وجود تشابه کورو و داریو، اعتقاد به یکی نبودن شان دارم. زبان کورش گرم است و سرمای زبان مادها و داریوش در تن رسوخ می کند. زبان پارت ها هم جداست و باز بختر از مادهاست مثل منطقه سمنان.

Kouros

از این حیث ما سنگ کوروش رو به سینه میزنیم که کوروش علاوه بر اینکه حکومت ایران رو خیلی بیشتر گسترش داد
در عدالت و انسانیت هم در اون زمان بی همتا بود
*************
شاید یه جاهایی اشتباه هم داشته
ولی نسبت به پادشاهان دیگه خیلی بهتر بود
البته مادها هم جای خودشون حکومت قدرتمندی داشتن

کیارش

شما که به گسترش حکومت فکر می کنی عقل نداری از خودت نمی پرسب برای چی و به چه قیمتی؟ اگر منظورت گسترش در معنای توسعه ساختار درونی بود یک چیزی وگرنه جهان گرفتن، وحشیگری است

سپهری

سلام
مرسی ازلطفتون اطلاعات خوبی بودفقط کاش ازاسامی ودوره حکومت هرکدام نیزگفته میشد موفق باشیدباتشکر

علی

قبل از اینکه امپراطوری پارسها تشکیل بشه قومیتهای مختلفی تاریخ وتمدن داشتن ولی همه اینارو نادیده میگیرین و تاریخ رو فقط به اسم پارسها مینویسین اوناییکه سنگ قبر زرتشت روبه سینه میزنن علمشون کجا بوده که میگین دانشمند داشتن تومدرسه و دانشگاه و اینترنت و تمام شاعران ایرانی هرچی دانشمند ایرانی بوده پس از ورود مبارک اسلام بوده

SafireTanhae

واقعا برات متاسفم
اولا اصلا الان بحث چه ربطی به اسلام داشت
دوما هر چی بدبختی داریم از ورود بزور اسلام بود و هست
سوما دانشمندان ایران ربطشون به اسلام چیه ؟ اگه اسلام نمیومد اونا دانشمند نمیشدن
پس لطفا جک نگو و خودتو مضحکه نکن

D.r Mohamad

اره اگه اسلام نمیومد ،اجازه نداشتند سواد دار بشن پس چطور دانشمند می شدن بی سواد؟ دوما اوج فرهنگ و هنر ایرانی تا ۷ سال بعد از اسلام بود ،پس اسلام پایه فرهنگ ایران بود، متعصب بی سواد که میگن نمونش شمایید

امید

دوستانی ایرانی ومتعصب شما که به تاریخ و تمدن این مرزو بوم فخر میکنید ودائما نام کوروش و هخامنشیان را تابه فلک میبرید چرا هیچ کجا از مادها که به گواه تاریخ پدران ایران واز بنیانگذران نخستین پادشاهی یکپارچه در ایران بودن اسمی نمیبرید   ادمین لطفا جواب

شاپور

پارس ومادازیک ریشه ان مثل برادرفرق زیادی نمیکنه افتخارات بیشترب اسم کدومشون باشه مهم باهم بودن ووجودداشتنه

king of mad

این رو به همطون بگم که نصف اطلاعات اسن اغا غلطه من خودم کوردم۴۱سالمه و لیسانس تاریخ دارم یک کتاب خوب که به شما معرفی می کنم که ۱۰۰۰صحفه است و تولیدر ایران و امریکا است تاریخ ماد این نام کتابشهدر سال۹۰چاپ شد و نام اصلی نویسنده که خاریجی استایگور میخایلوویچ دیاکونوف است و نام نویسنده ایرانی که به زبان فارسی ترجمه کرده کریم کشاورزی است

Arrianus

از روی همین نام دیااوکونوف قیاس به مادبودنشان و از روی نام آرژانتین قیاس به آریایی بودنشان و نیکاراگوئه قیاس به زرتشتی بودنشان می توان گرفت آری با عصاره بندی جهان می توان گرفت.

اکبر

شما جناب دغل تشریف دارید مادها از قوم اریایی ها نسیستند تاریخ تحریف شده رالطفا نگذارید. بروید مطالعه کنید تاریخ مادها وپیدایش انها کجا وپیدایش اریائی ها کجا

شاپور

کوچولوآریاییها سه طایفه اصلی پارس وپارت ومادبودن

مهرآرا

دوست عزیزی که گفتی مادها آریایی نیستن.بهت توصیه میکنم یکم مطالعه کنی.مادها.پارس ها و پارت ها همزمان وارد ایران شدند و همشون از یک قومیت بودن.و هر جور که نگاه کنی هر تمدنی به تمدن قبل خودش مدیونه چون تمدن جدید داره از ساختار های تمدن قبلی استفاده میکنه.

اسد

دوست گرامی بنا به گفته شما این اقوام که نام بردید ساکنین اولیه ایران نیستند وآنها هم مهاجرند

داروین

این اقوام هرکدام سر جای خودشان یعنی همین جایی که هستند بوده اند. مهاجرت بزرگ احتمالا بخاطر گزارش نادرست وندیداد و شائبه ی زبانهای هندواروپایی و نیز تأثیر جاده ابریشم و کلنی نشین شدن های محدود و متعاقبا گسترش فرهنگ کوچک و غالب، درست نیست و در آسیا مهاجرت همیشه از جنوب و غرب به سمت شرق بوده است . و بنابه اراده انسانی (انسانهای اولیه) از روزی که به قصد کنجکاوی جای خورشید، حرکت روبه بالایی آغاز شده بوده است تا به شمال و گذر از آبراه یخ زده بین ژاپن و امریکا در زمستان و پاگذاشتن به آن قاره تا کنون مسیر برگشتی در این شکل نداشته است.

امیرمحمد دوست دار تاریخ.

طبق گفته ی تاریخ دانان ایران از مهاجرت سه گروه مادها پارس ها و پارت ها تشکیل شد که نام ایران را که به معنای سرزمین نجیبان بود انتخاب کردند پس لطفا دربره ی چیزی که نمی دانی سخن نگو که بقییه ی افراد هم به شک بندازی.

اهورا

نه افراطی در کار نیست چون هخامنشیان ادامه دهنده مادها بودند برای همین چیز های زیادی از ماد ها اموختند

مهرآرا

من کاملا با شما موافقم.هیچ افراطی در کار نیست

simko

قیزقاپان در کوردستان عراق است در شهرستان سلیمانیه . اسمش بخاطر حکمای تورک عثمانی تغییر کرده احتمالا . افراطی نیست دوست عزیز من هم خودم از ادمین سایت گله مندم ولی این مطالب در بیشتر منابع معتبر گفته شده

آریوبرزن

درود بر نویسنده و بقیه دوستان، ممکنه پی دی اف این مطالعات با ارزش رو نیز اضافه کنید؟

عبدالظاهر

نوشته بسیارزیبا تاریخی

دل آرا

یکی از بهترین وب لاگ های تاریخی که تا به حال دیده ام

سپاسگزارم

فرهاد

بسیار عالی

دکمه بازگشت به بالا