دگرگونی نام پرشیا به ایران

بوذرجمهر پرخیده :

چهارم فروردین ماه ۱۳۱۳خورشیدی ( ۱۹۳۵ میلادی ) نام پارس یا پرشیا که به سرزمین‌مان گفته می‌شد به‌گونه‌ی رسمی به ایران دگرگون شد.
پیشتر نام کشور ما در مجامع بین المللی «پرشیا» یا «پارس» خوانده می‌شد.

هنوز هم در برخی از کتاب‌های پیشین بیگانه می‌توان چنین نامی را به جای ایران یافت. در زمان رضا شاه و نخست وزیری فروغی، نام کشورمان در جهان «ایران» نام گرفت .
پارس دارای دو معنی و مفهوم گوناگون است: فارس یا پارس در معنی نام قوم و ایالتی در جنوب مرکزی ایران و کرانه خلیج فارس بوده‌است. اما معنی پارس در کاربرد گسترده‌تر نام اقوام و ملت‌های دشت و بلندی‌های ایران و شامل مرزهای امپراتوری پارس می‌شود و برابر با نام ایران است.
واژه ایران به فارسی باستان ariya ، به اوستایی airyaو به فارسی میانه eranتلفظ می‌شود.

در اوستا ایران نام سرزمینی است که مردمی شریف، نجیب، نژاده و اصیل در آن زندگی می‌کنند. اوستا از جایی به نام “ایرانویج” نام می‌برد که مرکز اصلی ایرانی‌ها است.
ایرانویج دگرگون شده واژه “ائیرینه وئجه” است. در سانسکریت واژه «بیجه» به معنی «تخم» و «نژاد» است و از این رو خاورشناسان “ائیرینه وئجه” را به معنی “سرزمین تخمه و نژاد آریایی” گرفته‌اند.

در وندیداد آمده: “نخستین جا و سرزمین نیکویی که من، اهورامزدا آفریدم، ایرانویج بود که از رود “ونگوهی داییتی” آبیاری می شود.”
در زمان ساسانیان سرزمین ایران به نام ایرانشهر (eran-star) و ایرانی به نام ایرانشهری (eransatrik ) معروف بودند.
در شاهنامه نام ایران بیشتر از ۷۲۰ بار و ۳۵۰ بار نیز نام ایرانی و ایرانیان به کار رفته است اما در دنیای غرب و در رم و یونان باستان به جای ایران، پرسیس را به کار می‌بردند، در حالی‌که پارس از نظر جغرافیایی تنها یک ایالت ایران بوده‌است(در شاهنامه، پارس- زابلستان- خراسان- کرمان – مکران – مازندران – طبرستان – و… نام ایالت‌های ایران هستند.) و در جغرافیای قدیم به منطقه جنوب ایران گفته می‌شده که البته بسیار بزرگتر از استان کنونی فارس بوده‌است و سراسر کرانه‌‌ی خلیج فارس، هرمزگان یزد، بخشی از اصفهان و بخشی از کرمان را نیز دربر می‌گرفته‌است در گذشته همه‌ی کرانه‌ِ‌ی خلیج فارس و دریای عمان با نام دریای فارس یا دریای پارس شناخته می‌شده‌است(بر اساس آنچه در کتاب های معجم البلدان و کتاب ابن حوقل، مقدسی، استخری و جغرافی نویسان سده میانی آمده‌است). ایرانی‌ها، از دوران باستان سرزمین خود را ایران و خود را ایرانی می‌نامیدند، ولی در نوشته‌ها و گفتار غربی‌ها و اروپاییان پارس و پارسی خوانده شدند.

«ایران» به چم(:معنی) «سرزمین آریاییان» یا «سرزمین آزادگان» است و مدت‌ها پیش از شکست ساسانیان نیز نام این سرزمین نیز ایران، اران، یا ایرانشهر بود. گفتیم که از ۶۰۰ سال پیش از میلاد تا ۱۹۳۵میلادی در عرصه بین‌المللی با نام «پرشیا» شناخته می‌شد، که در سال ۱۹۳۵ میلادی در شرف بنیادگذاری لیگ ملل با درخواست رسمی رضاشاه همان نام بومی کشور (ایران) در عرصه بین الملل هم مورد کاربرد قرار گرفت، چرا که نام «پرشیا» متناظر نام ایران بوده است و در زبان‌های اروپایی به شوند(:دلیل) پیشینه‌ِی تاریخی – فرهنگی‌اش هنوز هم روایی دارد. اما در اخبار سیاسی بیشتر از نام ایران بهره می‌برند.
بیشتر نمایشگاه‌های بزرگ فرهنگی- هنری ایران که در این چندساله در اروپا برگزار شده، مانند «هفت هزار سال هنر ایران» و «امپراتوری فراموش شده» نام «پرشیا» را در عنوان خود داشته‌اند.

برگرفته از/ امرداد