طرح ماهی درهم (هراتی)
بنیاد طرح هراتی را در آیین مهر (میترائیسم) یافته اند.
درآیین مهر، میتره / میترا درون آب متولد شده است، به همین دلیل در آثار این آیین، مهر را به صورت کودکی بر روی نیلوفر آبی تصویر می کنند و دو ماهی یا دو دلفین مهر را از آب بیرون می آورند!!!
اساس طرح هراتی و گونه ای از ماهی در هم عبارت از دو ماهی و گل گردی (معمولآ هشت پر) در میان آن می باشد . بدیهی است در دوره اسلامی ماهی ها به برگ شباهت یافته اند چرا که در دوره اسلامی بر روی فرش و امثال آن نقش واقعی از بین برده اند.
نقش گل شاه عباسی (ختایی)
منزه بودن گل نیلوفر، سر بر آوردن از آب و باز شدن گل به هنگام طلوع خورشید از ویژگی هاییست که این گل را در اساطیر ایران و هند برجسته کرده .
که در نقش لوتوس نیز دیده می شود.
نماد خورشید ( گرد بودن و ۸ پر بودن)
نماد آناهیتا
جایگاه بودا
…
نقش گل شاه عباسی برگرفته از این گل است.
نقش بته جقه
نقش بته ریشه در نقش شعله ی آتش، سرو، میوه ی ترنج و … دارد. که همگی به اساطیر ایران و هند اشاره دارند.
انواع طرح های جنگلی و شکاری و باغی در قالی ها اشاره به باغ عدن و جهانبینی و نگرش شرقی باستانی، که دیدگاهی آن جهانی و مثالی داشته اند، دارد!!!
منبع مبحث اسطوره در نقوش فرش
مجموعه مطالعات اسطوره شناسی بهاره کریمی
کتاب: نماد و نشانه شناسی در فرش ایران
نویسنده: محمد افروغ
