اسفندارمذماه روز پنجم آن روز اسفندارمذ است و برای اتفاق دو نام آن را چنین نامیده اند و معنای آن عقل و حلم است و اسفندارمذ فرشته ی موکل به زمین است و نیز بر زن های درستکار و عفیف و شوهردوست و خیرخواه موکل است و در زمان گذشته این ماه بویژه این روز عید زنان بوده و در این عید مردان به زنان بخشش می نمودند و هنوز این رسم در اصفهان و ری و دیگر بلدان پهله باقی مانده و به فارسی مردگیران گویند…
آثار الباقیه عن القرون الخالیه
ابوریحان بیرونی
چاپ دیبا ، ۱۳۹۰
صفحه ی ۳۰۴
در اسطوره های همه ی ملل، زن و زمین هر دو نماد باروری و زایش بوده است .
از آنجایی که در ایران در فصل آخر سال شروع به کاشت درختان و گیاهان می کردند ، به امید جوانه زدن در بهار و رویش و میوه دادن، جشنی برای طلب نزول نعمت و رویش از دل زمین برپا می کردند.
این جشن علاوه بر ستایش زمین و باروری همراه با ستایش از زنان بوده .
باشد که زین پس اسپندارمذگان را نه روز عشق، بلکه صرفا روز زن بنامیم .
دلیل اختلاف نظر در روز ۵ اسفند و ۲۹ بهمن
از آنجایی که در تقویم زرتشتی ۱۲ ماه داشتیم که هر ماه ۳۰ روز بوده است و پنج روز آخر سال را ، پنجه می نامیدند.
هر روز در هر ماه اسم ویژه ای داشته . مثلا روز پنجم هر ماه اسپند با نامیده می شد .
اما پنج روز آخر سال نامی نداشت و آن را هدیه ای از سوی خداوند می دانستند. اما در تقویم جلالی که توسط حکیم عمر خیام و گروهی از دانشمندان تنظیم شد، شش ماه اول سال ۳۱ روز و پنج ماه دوم سال ۳۰ روز و ماه آخر ۲۹ روزه شد. لذا به دلیل ۳۱ روزه بودن ماه ها، در نیمه ی دوم، هر روز، ۶ روز به عقب بر می گردد که در این صورت ۵ اسفند تقویم دینی با ۲۹ بهمن تقویم جلالی مطابقت دارد.
مجموعه مطالعات اسطوره شناسی بهاره کریمی
