ارگ رایِن یکی از بزرگترین بناهای خشتی جهان است. این بنای تاریخی بزرگ با مساحتی بیش از بیست و دو هزار مترمربع، دومین بنای خشتی بزرگ جهان بعد از ارگ بم است که هرساله میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی است…
ارگ راین بعد از ارگ بم بزرگترین بناى خشتى جهان محسوب مى‌شود. بنایی با مساحت ۲۰ هزار مترمربع که در فاصله ۱۱۰كیلومترى شهر كرمان و در مسیر تردد این شهر به بم قرار دارد.
بر اساس كتب تاریخی، راین منطقه‌ای با قدمت و تمدن كهن، در زمان ساسانیان است كه به واسطه قرار گرفتن در بزرگراه غرب به شرق و مسیر كرمان به جیرفت و بندرعباس، موقعیتی مناسب داشته و یكی از مراكز داد و ستد كالا و همچنین بافت پارچه‌های ارزشمندی بوده كه در خراسان و مصر و عراق خریداری می‌شدند. این منطقه در گذشته یكی از مراكز ساخت صنایع دفاعی مانند شمشیر و تفنگ نیز بوده است.
وزیری، مؤلف كتاب جغرافیای كرمان، این منطقه را چنین توصیف كرده است: «باغستانی فصیح، مرغزاری بدیع، آبش با سلسبیل برادر و هوایش با فردوس برابر. در این باغستان فصیح قلعه و ارگی باشكوه قرار دارد كه به نام همین منطقه معروف است.»
ارگ راین را باید در جنوب غربی شهر كنونی راین و بر بالای قلعه‌ای با شكوه و با عظمت ببینید كه دور تا دور آن را حصاری با ارتفاع بیش از ۱۰متر در بر گرفته است. این بنا تا حدودی شبیه به ارگ تاریخی بم است و تنها ورودی آن در ضلع شرقی قرار دارد كه با سردر بزرگ و با شكوه به محوطه داخلی راه دارد.
قلعه راین یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی راین است که حکایت از وجود این شهر در دوران پیش از اسلام دارد. در تاریخ کرمان، از قلعه راین در قرن اول ه.ق. نام برده شده‌است. با این حال، باستان شناسان معتقدند که عمر این بنای خشتی به دوره ساسانی می رسد و معماری آن الگویی از قلعه‌های مسكونی شهرهای قدیم را نشان می دهد.
ارگ راین یک از دژهای فرمانروایی میرزا حسین خان(راینی)بوده که در زمان نادر شاه افشار و پسر او محمد علی خان در زمان زندیه بوده‌است.
این ارگ پس از سرنگونی زندیه به دست آقا محمد خان قاجار جای زندگی نوادگان میرزا حسین خان راینی بوده که هنوز گروهی از آنان در این شهر و بیشترشان در شهر کرمان هستند. فرمانروایی پدر و پسر در این ولایت نشان محبوبیت آنان در این سرزمین دارد. تا آنجا که این ارگ در بسیاری از منابع با نام ارگ میرزا حسین خان نامیده شده‌است.
راین هم مثل سایر قلعه‌ها بخش عامه نشین و اعیان نشین دارد و فضاهای معماری مورد نیاز مردم مثل زورخانه، مسجد و اصطبل در آن دیده می شود. نقشه قلعه تقریبا مربع شکل است که با چندین برج در اطراف مزین شده‌است.
انتهای یكی از راهروهای قلعه چهار ساختمان زیبا خواهید دید كه احتمالا محل حاكم نشین قلعه بوده است. این خانه‌ها به وسیله حصار و با برج‌هایی در اطراف محصور شده اند و به نظر می‌رسد که در دوره قاجار ساخته شده باشند چون پلان و نقشه آن‌ها شبیه بناهای این دوره است.
با این حال از قدمت و زمان بنیان اولیه قلعه اطلاع دقیقی در دست نیست و تا كنون هیچ شواهد و مداركی كه قدمت آن را دقیقا مشخص كند به دست نیامده است. اما گفته می‌شود كه این قلعه را میرزا حسین خان راینی ساخته است.
قلعه راین در زمانهای گذشته بر اثر عوامل طبیعی و انسانی تخریب، ویران و تاكنون بارها مرمت و تعمیر شده است. این قلعه یكی از مهم ترین آثاری است كه می‌تواند بر تاریخ هزار ساله این خطه گواهی دهد و بر سند موجودیت راین قبل از اسلام مهر تأیید گذارد
