دانستنیهای سلسله ی هخامنشیان

تاریخچه قوم پارس (هخامنشیان)

پارسيان از جمله اقوام ايراني بودند كه در سرزمين پارس سكونت داشتند . آنان ده قبيله بودند مهمترين قبيله اين قوم “پاسارگاديان” بودند .

هخامنشيان هم طايفه اي از اين قبيله به شمار مي آمدند. در كتيبه هاي آشوري از مردم پارس نيز ذكري به ميان آمده است . پارس ها در آغاز با مادها در دامنه كوههاي زاگرس زندگي مي كردند . بعدها به سرزمين پارس مهاجرت كردند و تابع دولت ماد شدند.

کتیبه بیستون که در آن داریوش بزرگ اقداماتش را شرح داده است

سربازان پارسی و مادی

کاخ آپادانا

كوروش بزرگ – هخامنشیان

كوروش دوم باب جديدي در تاريخ عالم باز كرد .

او از نوابغ روزگار خود بود و تنها به كشور گشايي و جهانگيري اكتفا ء نكرد . كوروش مي خواست اساس تمدن جديدي ايجاد كند تا كليه اقوام از زير بار ظلم و ستم نجات يافته و در كمال آزادي و آسايش زندگي كنند . از اين رو ملل مختلف قديم او را نجات دهنده ناميدند و يهوديان او را به چوپاني تشبيه كردند كه از جانب خدواند مامور محافظت بندگان خدا است .

اوضاع داخلي ماد موجب شد كه كوروش بر عليه آستياك قيام كند . لشگر پادشاه ماد در جنگ پاسارگاد شكست خورد . به دنبال آن سپاهيان آستياك بر او شوريدند . او را گرفتند و تسليم كوروش كردند (۵۵۰ق . م ) كوروش آستياك را اذيت و آزار نكرد . شكست آستياك و پيشرفت قوم پارس ، پادشاه ليدي كرزوس را در انديشه انداخت و به جنگ با كوروش برخاست . او با متحدين مصري و يوناني خود بر علیه حکومت کوروش متحد شد ، اما كوروش او را مهلت نداد و در سال ۵۴۶ ق . م به سارد پايتخت ليدي لشگر کشید

در اين جنگ سرزمين هاي مهم آسياي صغير به دست سرداران كوروش فتح شد . از سال ۵۴۵ تا ۵۳۹ ق . م كوروش با اقوامي كه بين دریای کساپین(خزر) و هند اقامت داشتند مشغول مبارزه گرديد و در اين مدت بلخ – مرو و سغد را تا حدود سيحون گرفت . استحكاماتي درآن حدود بنا كرد كه تا زمان اسكندر بر پا بود . سپس زرنك (سيستان ) و مكران را به تصرف درآورد.

در سال ۵۳۹ ق . م . كوروش به فكر تسخير بابل (آن شهر پر افتخار قديم ) افتاد و آنرا تصرف كرد . كوروش پس از ورود به بابل ، معابد بابليان را محترم شمرد ، قتل و غارت را منع كرد و وقتي كوروش وارد پايتخت بابلي ها گرديد . اهالي بابل به استقبال او شتافتند

و وي را نجات دهنده خود ناميدند .

كوروش مذهب خود و آداب ملت خويش را بر احدي تحميل نكرد . عدل و رأفت وي شامل حال همه ملتها شد . ظروف و طلا و نقره اي را كه از بيت المقدس آورده بودند . به يهوديان برگرداند و به آنان اجازه داد به به سرزمين خود برگردند و معبد هاي خراب شده خود را بسازند . بيانيه كوروش در بابل واقعه مهمي در تاريخ انسانيت محسوب مي شود . زيرا در آن پادشاه ايران برخلاف گذشتگان عدل و رأفت خود را نسبت به ملل مغلوب اظهار داشته است .

معلوم نيست آخرين جنگهاي كوروش در كدام حدود و با چه اقوامي بوده ، آنچه مي توان از گفتار مختلف نويسندگان قديم نتيجه گرفت اين است كه طوايف صحرا نشين آسياي ميانه حدود شرقي ايران را عرصه تاخت و تاز خود قرار دادند . كوروش به دفاع از سرزمین ها خود شتافت و در اين كارزار زخم برداشت و مدتی بعد از دنیا رفت (۴۲۸ ق . م)

جنازه او را در پاسارگاد به خاك سپردند.

كمبوجيه – هخامنشیان

پس از كوروش پسر بزرگ او كمبوجيه بر جاي پدر نشست . اين پادشاه در زمان كوروش حكمران بابل بود و در غيبت او نيابت سلطنت را داشت . برادرش نيز برديا حكمراني ايالات شرقي را داشت .

پس از رفع شورش هاي داخلي ، در سال ۵۲۶ ق . م كمبوجيه تصميم گرفت مصر را به تصرف درآورد . او بيم آن داشت كه در غياب او برادرش برديا اقداماتي بر عليه او انجام دهد . به همين دليل مخفيانه او را به قتل رسانيد .

كمبوجيه با سپاه خود از صحراي سينا بين فلسطين و مصر گذشت و فرعون مصر را شكست داد . طولي نكشيد كه پايتخت مصر را تصرف كرد . در ادامه فتوحات ، قصد تصرف كارتاژ را كرد ولي پشیمان شد(به علت دوری راه) . همچنين كمبوجيه براي تسخير نوبي (حبشه امروزي ) به سوي آن سرزمين لشگر كشيد ، ولي نتيجه اي نگرفت و بيشتر سپاهيان او در بيابانهاي حبشه گرفتار بي آذوقگي و بي آبي و گرماي طاقت فرسا شدند و از پا درآمدند .

كمبوجيه در سال ۵۲۳ ق. م به طرف ايران حركت كرد كه در شام خبر شورش يك نفر از مغان به اسم گئومات به گوشش رسيد گئومات خودش را “برديا” ناميده بود ادعاي سلطنت مي كرد . در راه ، هنگام سوار شدن بر اسب حلقه غلاف خنجركمبوجيه پاره شد و خنجر عريان در ران او فرو رفت و زخمي شد . بر اثر اين زخم ، كمبوجيه در شام درگذشت .

داريوش بزرگ – هخامنشیان

داريوش يكي از پادشاهان بزرگ روزگار باستان است . او در هفت سال و در ۱۹ جنگ تمامي مدعيان سلطنت را كه در اطراف كشور طغيان كرده بودند ، مغلوب كرد .

كتيبه معرف بيستون يادگار اين اقدامات بزرگ است . داريوش پس از سركوب شورش هاي داخلي در سال ۵۱۷ ق . م به طرف مصر رفت و

حكمران آنجا را كه شورش کرده بود شکست داد

داريوش كشور خود را به بيست يا سي ساتراپي (ايالت بزرگ ) تقسيم كرد . براي اينكه تمام قدرت به دست ساتراپ يا حكمفرما نيفتد در كنار هريك از آنان يك فرمانده لشگر و يك دبير مخصوص گذاشت تا مواظب ساتراپ باشند و مستقيما با دربار مكاتبه كنند . گذشته از اين براي جلوگيري از تعدي ستمگري و حاكمان ومأموران ماليات و براي گسترش عدالت برنامه هاي خاصي ترتيب داد مثلا بازرسان مخصوصي در سر تاسر مملكت مواظب مامورين عالي مقام دولتي بودند و مامورين ديگري نيز پنهاني كارهاي متصديان امور را

تحت نظر گرفته به دربار شاهنشاه اطلاع مي دادند .

داريوش شاهراه سارد و شوش را كه قريب ۲۴۰۰ كيلومتر است ساخت : در هر چند كيلومتر ايستگاه بريد ، ساخلوي نظامي، مهمانخانه هاي باشكوه و چاپارخانه ای برای تعویض اسب يافت مي شد.اين پادشاه سكه طلا (داريك ) را رايج ساخت . ماليات ها را كم كرد و كشاورزان را تشويق كرد . او تنگه اي را كه نيل را به درياي سرخ مربوط مي كرد و كشتي هاي مديترانه از راه آن به اقيانوس هند برمي گشتند باز كرد .(امروزه به نام کانال سوئز معروف شده)

داريوش به پيشرفت صنعت معماري و حجاري توجه زيادي كرد و مي توان گفت كه اين پادشاه در هر رشته از كارها اقدامات برجسته اي كرد .

حدود سال ۵۱۲ ق . م داريوش وارد پنجاب شد و اراضي وسيعي را در آن حدود به تصرف خويش درآورد و ساتراپي جديد تشكيل داد .

داريوش در ادامه فتوحات ، به فكر تصرف سرزمين « سگيتهاي » اروپائي «روسيه جنوبي » افتاد ، چرا كه اين اقوام در حدود مرزباني ايران ايجاد زحمت مي كردند .

در سال ۵۱۴ ق . م داريوش پس از عبور از كانال به سفر به سوي رود دانوب رفت و به تعقيب سگيتها پرداخت . سپس به سارد برگشت اما باقي مانده لشكر او كه در اروپا مانده بودند شهرهاي تركيه را تصرف كردند و پادشاه مقدونيه نيز مطيع ايران شد.

داريوش در ادامه با يونانيان وارد جنگ شد ولي در جنگ ماراتن از يونانيان شكست خورد .

– ساير پادشاهان

ديگر پادشاهان هخامنشي عبارتند از : خشايارشا ، خشايارشاي دوم ، داريوش دوم ، اردشير دوم ، اردشير سوم و داريوش سوم .

داريوش سوم آخرين پادشاه اين سلسله است كه طي جنگ هايي كه با اسكندر مقدوني داشت شكست خورد و سرزمين هخامنشي به تصرف اسكندر درآمد .

تشكيلات و ارکان هخامنشیان

پادشاهان هخامنشي در اداره كردن ممالك وسيع خود ، عادات و مذاهب ملل را محترم شمردند . تشكيلات خصوصي آنان را بر هم نزدند و حتي در اكثر نقاط ، از ميان بوميان روساي محل را انتخاب مي كردند و بيگانه را بر آنان مسلط نمي داشتند . مادام كه اين اقوام ماليات پرداخته و خود را از اتباع ايران میدانستند ، احدي مزاحم آنان نمي شد . چنانچه در شرح حال داريوش گفته شده اين ممالك وسيع به بيست چهار تا سي ساتراپي ، تقسيم شده و هر ساتراپي داراي يكنفر حكمفرما موسوم به ساتراپ بوده و يكنفر دبير كه كارهاي ساتراپ را تحت نظر مي گرفت ، در قلعه هر شهر يك حكمران موسوم به ” ارگ پت ” يافت مي شد . فرمانده لشگر ساتراپ و دبير مستقلا وظايف خود را انجام مي دادند و مستقيما با دربار در تماس بودند . احكام شاهنشاه را چاپارهائي كه بدون توقف در راه بودند و آن اراضي وسيع را مي پيمودند به مقامات مربوط مي رساندند عده اي مامورين موسوم به چشم و گوش شاه در هر سال مناطق دور دست را بازرسي مي كردند و نتيجه تحقيقات خود را به دربار اطلاع مي دادند .

مذهب هخامنشیان

پادشاهان هخامنشي اهورا مزدا را خالق زمين و آسمان مي دانستند و اقتدار و سلطنت خويش را از تأييدات اومي دانستند . از آنجا كه اهورا مزدا ناديدني بود او را در مقابل آتش که نماد قدرت و شکوه بود می پرستیدند.در اکثر كتيبه های برخي پادشاهان براي اولين بار نام مهر و ناهيد برده شده است . اگر چه ايرانيان قديم به مهر معتقد بودند و آن را مقدس مي شمردند ولي اعتقاد پادشاهان هخامنشي به اين رب النوع ، از اواخر قرن پنجم قبل از ميلاد است و از زمان اردشير دوم است كه پادشاهان اين سلسله مهر را مقدس دانسته اند و در موقع سوگند وي را شاهد گرفته اند ، يا در جنگ از او ياري خواسته اند . ملت ايران در آن زمان آب و آتش و باد و خاک را مقدس مي دانستند.

مغان قبيله اي از مادها بودند كه كارشان به اجراي مراسم مذهبي اختصاص داشته است و حضور آنها براي اجراي مراسم خواندن سرودهاي مذهبي واجب بوده است . فرق عمده اي كه بين مراسم پارسيان و مغان مشاهده شده ، اين است كه پارس ها اجساد خود را موم اندوده كرده و بعد به خاك مي سپردند ولي مغان دفن اموات را جايزنمي دانستند و معتقد بوند که خاک مقدس است و نباید لاشه را در آن دفن کرد

صنايع و هنر هخامنشیان

پادشاهان هخامنشي كه ممالك وسيعي را تحت تصرف خويش در آورده و ملت هاي بسياري را مطيع خود ساخته بودند در ساختن بناها و كاخ هاي سلطنتي خويش از مهارت كليه معماران ماهر و استادان قابل استفاده مي كردند . از آن جهت در آثار صنعتي ايران آن عصر شيوه هاي معماري ساير ملل نيز ديده مي شود .

از اين رو بايد گفت ، صنعت ايران از صنايع گوناگون تركيب يافته بود و آنچه ايرانيان در اين خصوص ابداع كردند طرز تركيب اين صنايع با يكديگر بوده است تا هم در نظر زيبا نمايد و هم عظمت عصر هخامنشي را برساند . در اين خصوص ايرانيان منتهاي ذوق و سليقه را به كار بردند به گونه اي كه صنعت ايران صنعت مخصوصي گرديد كه از صنعت ساير ملل متمايز است .

خط و زبان هخامنشیان

كتيبه هايي كه سلاطين هخامنشي از خود به يادگار گذاشته اند به سه زبان است : پارسي باستاني ، زبان انزاني يا شوشي و زبان بابلي ، ولي بعضي از آنها فقط به پارسي باستاني ، است كه درباريان و خانواده سلطنتي بدان تكلم مي كرده اند . كليه اين زبان ها را با حروف ميخي مي نوشتند . گفته اند اساس اين حروف از خط بابلي اقتباس شده آن را ساده و مختصر كرده اند . به جاي صدها علامت و اشكالي كه در خط بابلي بوده ، خط ميخي فارسي فقط ۳۶ علامت و چند شكل معين داشته است . مهمترين كتيبه ايام هخامنشي كتيبه معروف بيستون است كه در آن داريوش بزرگ شرح اقدامات خود را مي دهد و به سه زبان نوشته شده است .

معماری هخامنشی

مهمترين بناي عهد هخامنشي تخت جمشيد(پارسه) است كه يونانيان به آن پرسپوليس مي گفتند . عظمت اين بنا امروز هم از خرابه هاي آن مشخص است . در ساختن قصرها و ساختمان اين بناي بزرگ اكثر پادشاهان هخامنشي دخالت داشته اند ولي مي توان گفت مهمترين كاخ هاي آن در زمان داريوش اول و خشايارشاه بنا گرديده است .

آثار واقع در پاسار گاد به ويژه مقبره كوروش بزرگ و مقبره پادشاهان هخامنشي و كعبه زرتشت واقع در نقش رستم و باقي مانده هاي كاخ داريوش واقع در شوش ، از ديگر آثار مهم بجاي مانده از عهد هخامنشي به شمار مي روند .

به طور کل میتوان گفت هخامنشیان اولین و یکی از بزرگترین امپراطوری های جهان بودند

اینان کسانی بودند که تمامی جهان شناخته شده آن زمان را بتصرف خود در آوردند

و حدود ۲۵۰ سال بر آن حکم راندند…

برای دانلود کتاب (تمام دانستنی های هخامنشیان) بر  روی لینک زیر کلیک کنید :