فرستنده نوشتار:جناب جهانگیرمحمودی
حجه الاسلام جهانگیرمحمودی – مهندس مرادفرامرزی
جایگاه ارزش های ملی ودینی درنزد بختیاریان چگونه است؟
آیا می توان به استنادبرخی از وقایع وگرایش ها؛ تحلیلی منطقی ومورد وثوق از بزرگان بختیاری وچهره های ماندگار آن چون علیمردان خان ارائه نمودوبه جایگاه ارزش ها نزداین قوم وحتی درمیان چنین شخصیت هایی پی برد؟
این پرسشی زیربنایی است که بایدعناصروعوامل زیادی را درشناخت پاسخ آن مورداستفاده قرار داد. بی گمان ارزش های دینی جایگاه بزرگی درمیان بختیاریان داشته است.
…
اما فرهنگ وتاریخ ووقایعی که به ویژه پس از صدراسلام دراین کشورشکل گرفته، بیش از همه ومهمترین عنصرفرهنگی را درمیان این قوم اصیل ایرانی،همانا نگرانی برای حفظ ایران وارزش های حفظ کننده آن درنظرداشته است.لذا گونه ای پارادوکس به ارزش های دینی واسلامی دارد.
شایدبرخی تعجب کنندازاینکه چرا درحالیکه برخی ازبختیاریان (سوای بسیاری دیگرازمومنان ومعتقدان بختیاری به دین الهی اسلام)آن چنان که باید وشاید به ارزش های دینی وقعی نمی نهند. اما با این حال بزرگانی ازسادات وکرامت های معنوی والهی آنان را جدی می گیرند. دورِ مزارآنان حلقه زده وبا عشق وشورازآنان یادمی کنند. خواسته ها ونیازهای خودرا باآنان درمیان می گذارند.اما با اندکی توجه به وقایع تاریخی می توان دریافت این بزرگان سادات که دربرابر ظلم وستم وتجاوز بنی امیه وبنی عباس وبرخی از حکومت های ترک ومغول که ارزشی برای ایرانیان قائل نبودند با رشادت تمام به مبارزه پرداخته وچون شیری دربرابر این ستمگران جنگیده وبه دلاوری به شهادت رسیده اند. یعنی دردوبعدمبارزه طبقاتی وملی همسوی پیکاربا ایرانیان بوده اند.
لذااین شهیدان که درعین حال انسان های والایی از نظر اخلاقی بوده وکرامت هایی از آنان به منصه ظهوررسیده درپیوندبامبارزه ای که به نفع ایران بوده یاهمسوباآن است،سبب شدندکه جایگاه والایی از آنان نزدبختیاریان به وجودآید.این ویژگی (سوای از درستی اعتقادآنهاکه به آنها موقعیت وکرامت الهی داده)،بیشتر ازبعدارزش های ملی موردتوجه بوده واسطوره ای درنزدمردم بختیاری ساخته است.
چنین امری یک استراتژی دائمی درمیان این قوم به وجودآورده و پیوسته شکل وشمایل مبارزه را تعیین کرده است. درمبارزات فرهنگی وبرنشاندن شاهنامه درکنار قرآن کریم به عنوان یکی از استوانه های مبارزه فرهنگی ووجوب خواندن آن درهرصبح وشام نیزداستانی دل انگیز از این پیکار ملی گرایانه دارد. زبان بختیاریان که زبان خوزی وترکیبی از زبان سریانی وپهلوی به ویژه دردوره ساسانیان بود. درمقابله با زبان دری که امروز به نام زبان پارسی می شناسیم کوشش های بسیاری نمود. از جمله کوشش های مهم این قوم که به استناد مدارک تاریخی حکومت ساسانی را در دست داشتند، این بود که تلاش کردند کلیه کتیبه ها ی مذهبی واداری را به زبان پهلوی یا خوزی برگردانند. زبان دری زبانی بود که اشکانیان دردوره خویش درادارات وسازمان های حکومتی باب کرده بودند.
لذا باتوجه به جنگ وستیزی که با پارت ها داشته وسبب سرنگونی آن شدند کوشش های فرهنگی برای حذف ارزش ها وزبان آنان را پی گرفتند. بااین وصف بختیاریان دردوران جنبش شعوبیه برخلاف مشی سابق خویش دست به مبارزه فرهنگی همه جانبه زده ودر برابر کوشش هایی که درراستای محو ونابودی هویت ایرانی صورت می گرفت به پاسداشت زبان پارسی پرداخته وخواندن وترویج شاهنامه رابر خود تکلیف نمودند. چنانچه هنوز این سیره پسندیده درمیان این قوم وجوددارد.[دراین باره ر.ک.به مقاله جایگاه شاهنامه درفرهنگ لرهای بختیاری –توسط جهانگیرمحمودی] پیکار بختیاریان بدون هیچ چشمداشتی دررکاب پادشاهانی که برای نام وآوازه ایرانیان مبارزه می کردند چون نادرشاه افشار(ترک نژاد) ودیگران نیز نشاندهنده این حساسیت بزرگ وفداکاری درکناررهبران ترک وعرب وغیره برای نجات واعتلای ایران است. دراین راستا اگر بخواهیم مبارزه علیمردان خان بختیاری را با انگلیس ها وعوامل زور گوی آن از منظر ارزشی تحلیل نماییم، می توان گفت درچارچوب همان ارزش های استراتژیک که ترکیبی ازارزش های ملی با ویژگی مذهبی است، راهگشای این پیکاربوده است.
نمی توان انکار نمود که علیمردان خان بزرگمردی معتقد به خدا ودین بود. اما اگر قرار بود که پیکارش جنبه مذهبی وشهادت طلبی داشته باشد بی گمان باید برپایه فتوای علمای دینی وارد این مبارزه می شد.اما همه می دانند که این گونه نبود.علیمردان خان برپایه وصف صلح دوستانه ملت ایران هرگز خود خواهانِ جنگ وستیز نبود. لیکن وقتی پای زور وستم درمیان آمد ویژگی بارزشجاعت وشیرمنشی بختیاری را به منصه ظهور رساند. بنابراین می توان گفت ارزش های ملی دراین پیکار جایگاه مهمتری داشته است.
درپایان ضرورت توجه به دستاوردهای این بحث نیز مهم است. مبلغان دینی باید توجه کنند که هرگونه تبلیغ وترویج دین به ویژه درمیان بختیاریان باید باعنایت به ارزش های ملی باشد وگرنه همان چیزی که «جنبش شعوبیه» را شکل داد دوباره رخ می نماید. هنر یک مبلغ دینی هنگامی آثار خودرا نشان خواهدداد که ماهیت ملی وارزشی یک قوم وملت را بشناسد.خصوصا اینکه اسلام دینی جهانشمول است وجهانشمولی آن به معنای نادیده گرفتن هویت های قومی وزبانی وارزش های منتجه از آن نیست. نباید فکر کنیم برما واجب است درجهانی که هنوز اسلام برآن حاکم نشده است ودردنیایی که کلیه سازوکارهای آن پیوند ناگسستنی با دولت- ملت ها دارد، می توانیم ارزش های ملی را نادیده بنگاریم. باید به تاکیدات امام راحل توجه نمودکه باید اسلام رابرابر ضرورت های زمانی ومکانی بدون فداکردن اصل وماهیت آن ارائه نمود.
به هرحال مساله ملی رالااقل درمیان بختیاریان باید جدی گرفت. یعنی نباید بکوشیم که بهانه به دست دشمنان اسلام ونظام اسلامی برای ایجاد یک دیالکتیک عقیم وبی فرجام بدهیم. تاآنها به بهانه ارزش های ملی دربرابر ارزشهای دینی بایستند. باید کوشش نمود که دیالکتیک این رابطه سازنده وزایا باشد. یعنی به راهی برویم تا به واسطه آن میان ارزش های ملی ودینی که به علت وجود برخی اسباب تضادی ناسازگار یافته اند تضادی سازگار وهمسو با تولد سنتزی مفید بیابیم که برای ایران واسلام مبارک باشد./پایان
