اسپینوزا – نظام‌های خودکامه – دکتر جواد طباطبایی

اسپینوزا در پاسخ این شبهه که نظام‌های خودکامه فاقد تنش و شورش اند، بر آن است که هر صلحی را نمی‌توان «امنیت راستین» نامید، و می نویسد:

«اگر بندگی، توحّش و انزوا شایستگی این را می‌داشتند که صلح و آرامش خوانده شوند، برای آدمیان هیچ چیزی اسفناک‌تر از صلح و آرامش وجود نمی‌داشت. اگرچه میان پدران و فرزندان نیز اغلب تنش‌هایی سخت‌تر از آن‌که میان خدایگان و بنده ظاهر می‌شود، پدید می‌آید، با این‌همه برای حُسنِ اداره‌ی خانواده سودمند نیست که حقّ پدری به حقّ مالکیت تبدیل شود، و پدر با فرزندان خود هم‌چون برده رفتار کند.

بنابراین، این‌که همه‌ی قدرت در دست یک تن باشد، به نفع بندگی است و نه برای صلح و آرامش، زیرا… صلحْ نبودِ جنگ نیست، بلکه اتحاد جان‌ها یعنی وفاق (animorum unione, sive concordia) است.»

تاریخ اندیشه‌ی سیاسی جدید در اروپا
جلد نخست، دفتر سوم، ص۲۴۱
دکتر جواد طباطبایی