Uno sguardo al popolo Talash e alla lingua Talash
Lingua Talshan e Talshi :
Strabone, un noto scienziato greco che scrisse il suo libro di geografia duemila anni fa, in una discussione su (( Medicina arturopatica )) که خواستش Azerbaigian کنونی است ایلهای کوه نشین آنجا را بدینسان نام می برد : Kortian, Amardan, Taporan, Kadosian . Di queste quattro tribù, le prime tre sono note e si conosce più o meno ciascuna di esse . Tuttavia, non si fa menzione dei Kadusiani o dei Kadusiani, che, secondo gli stessi studiosi, erano una tribù numerosa, potente e famosa. . (1).
…
گیرشمن در تاریخ ایران می نویسد : Dario II ( 424-405 AVANTI CRISTO ) Alla fine della sua vita, condusse la battaglia contro i Cadusiani e morì poco dopo, lasciando la corona al figlio maggiore, Ardeshir II. . ( بین اردشیر دوم 405-359 ق.م نیز با کادوسیان جنگی در می گیرد که نتیجه خاصی ندارد . ) Ardeshir III ( 359-338 AVANTI CRISTO ) Con la massima determinazione soppresse i Cadusiani e represse la ribellione dei satrapi . (2).
È indiscusso che l'insediamento dei Kadusiani nelle montagne nord-orientali dell'Azerbaigian fosse il luogo in cui si trova ora l'insediamento di Talshan. . Va detto : Né i Caducei sono scomparsi, né i Talshan sono venuti da qualche altra parte per sostituirli . Questi Talshan sono i bambini e i sopravvissuti dello stesso Kadusan e del nome (( tentativo )) Non più un nome (( Kadus )) è . (3).
دکتر سیروس ایزدی نیز در کتاب مجموعه مقالات خود نوشته ای را با عنوان ” پدید آمدن دولت ایران هخامنشی ” Da ” ای . E . پیانکف – I.v. pyankov ترجمه کرده است ، که در قسمتی از آن این گونه آمده است : کورش با کادوسی ها دارای مناسبات اتحادی بود . این نکته را تنها ” کِتسی ” خبر می دهد و می گوید هنگامی که کورش هنوز در درگاه آستیاگ ( پادشاه ماد ، پسر هووخشتره ) بود ، پادشاه ماد او را نزد کادوسی ها فرستاد تا با فرمانروای آنها درباره ی اتحاد به توافق برسد و می نماید کورش کادوسی ها را به سوی خود می کشاند و در پی آن ، در دَمِ سرنوشت ساز پیکار با آستیاگ ، می توان اندیشید که چشم به راه دریافت یاری از آنها بوده است . دشوار است بگوییم که این نکته تا چه اندازه پاسخگوی واقعیت است . تنها ، گمانی نیست بر اینکه خودِ ویژگیِ مناسبات کادوسی ها با شاه ، حال و روز دوران کتسی را برای او تصویر می کند . درست ، به هنگام آمدن کتسی به دربار اردشیر دوم ، این پادشاه علیه کادوسی ها که از او فرمان نمی برده اند ، لشکرکشی کرده و با آنها پیمان اتحاد بست . در دورانی آغازین تر ، حال و روز به گونه ای دیگر بود . در روزگار داریوش یکم ، کادوسی ها ( در ساختار ساتراپی یازدهم ، پیرو نوشته هرودت ) از اتباع شاهنشاهِ پارس بودند . (4).
زبان تالشی در داخل گروه شمال غربی زبانهای ایرانی از ویژگی مشخصی ، بخصوص از لحاظ لغات برخوردار است که اولین کسانی را که به این زبان علاقه مند شده اند به تعجب انداخته است . Sebbene, al contrario, Khanikov chiami questa lingua "dialettica". … Conosce esattamente lo stesso dialetto Gilki ! In effetti, la lingua Talshi è una lingua intermedia tra Gilki e Tati, che è più vicina a Tati, e la lingua Tati Kolor è facilmente appresa dal Talish di Shanderman e viceversa. . (5).
Talshi è prevalente nella Repubblica dell'Azerbaigian, nella pianura di Lanka e nelle zone montuose ad ovest di essa . Fuori dai confini dell'Unione Sovietica ( Ex ) , tentativi nelle aree del nord-ovest dell'Iran, sulla costa del Mar Caspio e al confine tra Iran e Unione Sovietica ( Ex ) è anche comune . عده تالشی زبانان در 1976 di 220000 تن بوده که 150000 تن از آنان در اتحاد شوروی ( Ex ) sono stati residenti . Talshi Timmeh è uno dei dialetti iraniani nord-occidentali che erano popolari in Azerbaigian in passato . I distici che sono stati ottenuti nella regione di Ardabil e risalgono al X secolo / Appartengono a uno di questi dialetti e furono scritti nel XVI secolo . Analisi di questi distici ( di B.V. Mugnaio ) È stato dimostrato che il dialetto Ardabili nel X secolo / Il 16 ha caratteristiche che lo rendono molto vicino allo sforzo attuale . (6).
Lingua avestica :
( Prenotare ) Avesta è un materiale linguistico molto ricco . Tuttavia, lo studio di questo importantissimo documento per la ricerca linguistica presenta molti problemi . Avesta è una raccolta di libri sacri, contenente inni religiosi e istituzioni dei popoli di lingua iraniana nel mondo antico . Le sue diverse parti sono state composte in diversi periodi e regioni e tra diverse tribù e popoli di lingua iraniana . Le sue parti più antiche ( In termini di contenuto ) , cioè inni scritti in lode degli dei della natura ( Yashta ) , furono scritti probabilmente nel secondo millennio aC . (7).
Prima avevano una differenza per quanto riguarda la lingua Avesta . Alcuni pensavano che provenisse dall'est e altri dal nord-ovest dell'Iran . Fin dall'antichità, a causa dell'esistenza di linee cuneiformi achemenidi e del loro confronto con la lingua avesta, è stato dimostrato che la lingua sacra non appartiene al sud-ovest dell'Iran. . Di recente, a causa delle linee a Turfan ( La Turfan Valley si trova nella regione montuosa di Tian-šan, nel nord-est del Turkestan, in Cina . Una parte del libro di Shapurgan Mani, spesso chiamato "Shapurgan" dagli storici arabi e iraniani, è stata trovata nella valle menzionata. ) È stato riscontrato che la lingua Avesta è completamente diversa dal Soghdokhton o lingua iraniana orientale . Pertanto, oggi non c'è dubbio che la lingua avesta appartenga al Maghreb dell'Iran . (8).
منطقه تالش و آذربایگان :
بنا به گفته پژوهش گران و محققان و زبان شناسان ایرانی و خارجی ، زبان مردم آذربایگان قبل از هجوم تُرکان سلجوقی و مغولان ، زبان آذری ( آذری باستان ؛ تاتی – تالشی ) sono stato . و زبان مردم آذربایگان با تحقیقات جدید نشان داده شده است که بسیار شبیه زبان تالشی – تاتی بوده ؛ در واقع شاید بتوان گفت گویشی از زبان تاتی – تالشی بوده و اکنون برای نام گذاری آن از زبان تاتی یا زبان آذری باستان استفاده می شود .
کیامهر فیروزی می نویسد : Anno 431 هجری ، نقطه عطفی است در آغاز دگر گشت زبان مردم آذربایجان . چه آنکه یورش ترکان سلجوقی در همین سال اتفاق افتاد . (9).
کسروی می گوید : آذری یکی از نیم زبانهای بزرگ و ریشه داری همچون کردی و مازندرانی و تالشی و گیلانی و مانند اینها بوده و در سراسر آذربایجان سخن گفته می شده و آن جز شاخه ای از زبان ایران نبوده . (10).
بابک خرمدین – منطقه تالش – منطقه آذربایگان :
بزرگ مردانی نیز از ایران زمین بوده اند که جنبش های ملی و عدالتخواهانه را علیه حکام غاصب و نژاد پرست عباسی رهبری می کردند . آنها به پیکار مسلحانه ی فعال علیه ستم بیدادگرانه ای که بنیادش بر نابرابری و زور بود دعوت می کردند . بزرگ ترین شورش خرمدینان « سرخ » جنگ بزرگ کشاورزان به رهبری بابک بود که در کوههای تالش آغاز گردید و در باختر ایران تا اصفهان و کرمان گسترش یافت . افواج خرمدینان ، بارها ارتش بزرگ خلیفه را درهم شکستند . این قیام تکانی سخت به خلافت داد . تنها خلیفه معتصم 833-842 میلادی ، با بازسازی ارتش و گماردن افشین – فئودال آسیای میانه – در رأس آن ، به چرخشی در جنگ کامیاب گردید . فئودال های متحد بابک ، در این هنگام به او خیانت کردند و با فرا چنگ آوردن زمین های تازه ، با خلیفه از در آشتی در آمدند . در ماه اوت سال 837 میلادی ، واپسین دژ خرمدینان – دژ بذ در کوههای تالش – پس از یک سال محاصره ، سقوط کرد . بابک که نزد یک شاهزاده ی آلبانی ( = ارانی = آذربیجان امروز قفقاز ) گریخته بود ، از سوی او به خلیفه تحویل داده شد و به قتل رسید .
بابک ، از نام خودش و نام همسرش – خرمه – و نام سپهسالار و سرهنگش – آذین – که نام هایی ایرانی است ، آویختگی ملی اش روشن است . در تواریخ آمده است که پدر بابک از جایی در نزدیکی تیسفون بود و سپس به مرز و خطه ی آذربایجان رفت . ابتدای کار خرمدینان یعنی شورش آنها علیه سلاطین بنی عباس ، به نوشته ی ” مجمل فصیحی ” در اصفهان بوده و باطنیان نیز با آنان یکی شدند و پس از شکست و ناکامی به سوی جبال رفتند و قیام بابک در ادامه ی آن شورش ، سالها پس از آن آغاز شد . بابک در جنگ با خلفای عباسی از تالش و ارمنستان تا اصفهان و کرمان را تصرف کرده و بارها لشکریان غلامان ترک مزدور خلیفه و نیز عرب ها را در هم شکسته بود ، تا اینکه خلیفه معتصم ، یک فئودال زرتشتی – افشین اسروشه ای* – را مأمور جنگ با او کرد . (11).
ماجرای گفت و گوی بابک با معتصم عباسی و اعدام بابک :
بابک در عین بزرگ منشی و شجاعت ، در مقابل معتصم به زانو ننشست و تعظیم نکرد و چون علت را پرسیدند با زبان شیوای آذری ( تالشی – تاتی ) چنین گفت : (( چاما سَرزَمینه مَردَکان ، کُرنِششان آموتَه نیِه )) questo è cattivo : ( مردان سرزمین من ، کرنش و تعظیم را نیاموخته اند ) . وقتی که یک دستش را قطع کردند ، با دست دیگر ، خون خود را به صورتش مالید و چون علت را پرسیدند ، گفت : (( وقتی خون چاما بَدنِک بیشی ، چاما دیم زَردَ آبی ، خونَم چمَن دیمَک آسو ، که چِمَن زَردَ دیمَک بینا مَرگَکِ نَتَرسِرَم )) questo è cattivo : ( وقتی که خون از بدن برود ، صورت به زردی گراید ، صورتم را با خون رنگین کردم که بواسطه زردی صورتم تصور نکنید که از مرگ می ترسم ) . نوشته اند وقتیکه دست دیگرش را قطع کردند ، هیچ اعتراض نکرد و دم برنیاورد . مرگ بابک ، آتش استقلال طلبی ایرانیان را خاموش نکرد و پس از سالیانی نه چندان دور ، استقلال ایران محقق شد ، اما نام بابک خرمدین همچون ستاره ای بر تارک تاریخ ایران درخشیدن گرفت . (12).
تطبیق واژه هایی از زبانهای اوستایی و تالشی
زبان اوستایی ، تالشی آستارا ، تالشی رضوانشهر
Farsi | Avestan | un tentativo ( Astara ) | un tentativo ( رضوانشهر ) | ||||
Quello, quel lato, lì | اَواَ – ava | اَواَ – ava ؛ ایو – ayo | اَور – avar ؛ اگنی – ageny | ||||
a partire dal | اَزِم – azem | اَز – az | اَز – az | ||||
Occhio | اَش – unš ؛ چشمان – čunšuomo ؛ دائمن – daēuomo | چَش – čunš | چَش – čunš | ||||
Che cosa | اَهمه – ahma | اَمه – ama | اَمه – ama | ||||
Inutile, senza valore | آدَرَ – ādara | هَدَره – hadara | ددار- dadār | ||||
Grasso | آزوتَی – āzutay ؛ پیوَه – pivah | پی – pi | اوزینه – uzyna | ||||
toro | اوخشَن – uxšan | وِشَن – vešan | وشَن – vešan | ||||
coltello, coltello | کارِتَه – kareta | کُرده – korda | کارده – Kārda | ||||
Fontana | خان – xan ؛ خان نی – xanny | هونی – huni | خونی – xony | ||||
la notte | خشَپ – Xšap | شَو – šav | شَو – šav | ||||
خشنود ، خوش آمدن | خشناو – Xšnav | خَش – xaš | خَش – xaš | ||||
l'uovo | تَوخمان – taoxman | توم – tum | توم – tom | ||||
Tazesh, attacca, attacca | دِرِش – dereš | دَرِزِ – dareze | _ | ||||
Maturare, maturare, completare | سراُش – sraoš | سِرَه ف – seraf = کلفت – ضخیم – سالم | سره ف – seraf = به معنای گوسفند سالم و جوان آمده | ||||
Cucinare | پاچَه – pačun | پاتِه – pātē | پته – patē | ||||
Ponte | پِرِتَو – peretav | پَرد – pard | پَرد – pard | ||||
Bruciato, maturo | پِرِنایَو – perenāyav | پورنه – porna = به گوساله یک ساله می گویند که دیگر شیر نمی خورد | پارنه – pārna = به گوساله یک ساله می گویند | ||||
Ragazzo | پوسره – pusra | زوئه – zua | زوئه – zoa | ||||
Fratello | براتَر – brātar | بوئه – bua | برا – berā | ||||
sopracciglio | بروات – bervat | باو – bav | بره – bera | ||||
veloce, veloce | رَوَ – rava | رَو – rav | _ | ||||
Pehen, letame animale | سَیریَه – sairya | سِل – Sēl | سل – sel | ||||
rosso, rosso | سوخره – suxra | سِه – Sē | سر – ser | ||||
essere | ستَی – stay | هِستِه – hēste | هِسته – hēsta | ||||
Gocciolante, gocciolante | سرسک – srask | سِلَه – sela | چله – čela | ||||
partorire, nascere | زَن – zan | زَندِه – zande | _ | ||||
Conoscere, avere conoscenza | زن – zan | زِنی یِه – zeniye | زونسته – zonestē | ||||
felice, contento | شا – šā | شو – šo | شار – šār | ||||
asciutto | هیشکو – hiškav | هِشک – hešK | _ | ||||
Femmina | گِنا – genā | ژِن – žēn | ژن – žēn | ||||
Farsi | Talashi Rezvanshahr | Talshi Astara | تاتی کلور | ||||
Mela | سیف – syf | سِف – sef | اسیف – asyf | ||||
زنبور عسل | عسله مش – asala mēš | مِش – mēš = زنبور انگوین – angavin = عسل | انگ – ang | ||||
نو – جدید | اوه – ava | توژه – tožun / توجه – toja | اوه – ava | ||||
اکنون – حالا | اسه – esa | اِسّه – esse | اسا – esā | ||||
سفید | ایسبی – isby | ایسپی – ispi | اسبی – esby | ||||
مال تو – از آن تو | ایشتی – iošty | اِشتِه – ešte | اشته – ešte | ||||
فرو بلعیدن | وی بردن – vybardēn | آبردن – abardan | ای بردن – ibardan | ||||
sono | آسن – āsen | اُسِن – osen | آهین – āhyn | ||||
dire | بواج – boāj | بُت – bot | باج – bāj | ||||
Fratello | برا – berā | بوئه – bua | برا – berā | ||||
گریستن | برمه – beramē | بَمی یه – bamiye | برمسن – beramesan | ||||
essere vivo | بژیاش – bežyāš | بژی یویش – bežiyoyš | بزیاش – bezyāš | ||||
درب پرچین | بله ته – balēta | بَلِت – balēt | – | ||||
grande | یال – yāl | یول – yol = برای انسان / گِلَن – gēlen = برای اشیاء | پیله – pylla | ||||
معده – شکم | لوه – lava | لوه – lava = قسمت داخل شکم برای هضم خوراک / تِر – tēr = قسمت بیرون شکم ، شکل ظاهری شکم | ترنه – terna | ||||
چکه – چکیدن | چِلَه – čela | سِلَه – Sēla | تِلَه – tela | ||||
جوجه تیغی | تیه گوره – tya gora | ژَژِه – žunžē / تیه گوره – tiya gura ؛ گویی که این دو جانور با یکدیگر متفاوتند ولی تقریباً شبیه هم هستند | تیگنه گوره – tygena gora | ||||
چقدر – چه اندازه | چنه – čana | چَخته – čaxta | چنده – čanda | ||||
شکوفه | چیزه – čyza | زیزه – ziza | چیجه – čyja | ||||
uovo | آگله – āgela | اواَ – oua | خا – Xā | ||||
لباس | خلا – xalā | اولَت – olat | خلاو – xalāv | ||||
Fontana | خونی – xony | هونی – huni | خانی – Xāny | ||||
sorella | خالا – Xāl(y)ā Uno y کوچک بالای L | هووَه – hova | خاو – Xāv | ||||
خوابیدن | خته – xetē | هِتِه – hētē | ختن – xetan | ||||
خندیدن | خورسته – xoreste | سِه ری یه – Sēriye | خورسن – xoresan | ||||
نگاه کردن – نگریستن | دیشته – dyaštē | دَدَشتِه – dadašte | دیشتن – dyaštan | ||||
Ragazzo | زوئه – zoa | زوئه – zua / زَه – za = مخفف زوئه | زا – zā | ||||
ferita | زم – zam | یَرَه – yara | زخم – zaxm | ||||
خنک | سره – Sēra | سَرین – sarin | سرین – saryn | ||||
مُتکا | سرنه – saran | سَنگونَه – sangūna / تلفظ ū در این واژه بسیار حساس می باشد . شاید چیزی است بین ō کشیده و u . | سینه – Sēyna | ||||
Fonti :
(1)- زبان پاک ، آذری زبان باستان ، نام شهرها و دیه های ایران ؛ سید احمد کسروی تبریزی ، انتشارات فردوس ، چاپ دوم ، تهران ، 1379 , P 221 – 224
(2)- Storia dell'Iran, dall'inizio all'Islam, Roman Girshman, traduzione : محمود بهفروزی ، نشر جامی ، چاپ چهارم ، 1388 , P 190 – 194
(3)- زبان پاک ، کسروی ، ص 225 – 226
(4)- نگاشته هایی در باب تاریخ ، زبان و فرهنگ ایران زمین ، دکتر سیروس ایزدی ، مؤسسه فرهنگی ، هنری و انتشارات بین المللی الهدی ، چاپ اول 1389 , P 134 – 135
(5)- Talesh, una regione etnica nel nord dell'Iran, Marcel Bazen, traduzione : دکتر محمد امین فرشچیان ، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی ، 1367 ، جلد دوم ، ص 414 – 415
(6)- Lingue iraniane, Yusif . M. Eransky, trad : دکتر علی اشرف صادقی ، انتشارات سخن ، چاپ اول ، 1378 õ 139 – 140
(7)- Lingue iraniane, Yusif . M. ارانسکی ، ص 50
(8)- Avesta ( Ghats ) ، ابراهیم پورداوود ، انتشارات پارمیس ، چاپ اول ، 1389 , P 58
(9)- آذربایجان تُرک نیست ( تُرک زبان است ) ، کیامهر فیروزی ، انتشارات به نگار ، چاپ اول 1387 õ 87
(10)- زبان پاک ، کسروی ، ص 136
(11)- نگاشته هایی در باب تاریخ ، زبان و فرهنگ ایران زمین ، دکتر سیروس ایزدی – ص 232 – 238
(12)- آذربایجان تُرک نیست ( تُرک زبان است ) ، کیامهر فیروزی ، ص 42 – 43
(13)- An Approach to Zoroastrian Times e Neo-Avesta Texts, rapporto di Hans Reichelt : جلیل دوستخواه ، انتشارات ققنوس ، چاپ اول 1383 , P 514 – 713 / واژه های اوستایی از این منبع است .
(14)- فرهنگ تاتی و تالشی ، علی عبدلی ، انتشارات دهخدا ، چاپ اول 1363 ، صفحات مختلف . / واژه های تالشی رضوانشهر از این منبع است .// واژه های تالشی آستارا از نویسنده این مقاله می باشد .
(15)- فرهنگ تاتی و تالشی ، علی عبدلی ، صفحات مختلف / لغات تالشی رضوانشهر و تاتی کلور عیناً از این منبع برگرفته شده است . ( کلور – kellor ؛ مرکز بخش شاهرود خلخال در جنوب استان اردبیل ؛ زبان تاتی ) / لغات تالشی آستارا از نویسنده این مقاله می باشد .
……………………………………………
[importante]
گرد آوردنده و فرستنده نوشتار : ضیاء – ط …
وبلاگ فرستنده: Amanti di Talash ( Astara ) premere qui
[/importante]
درود بر شمشاد امیری خراسانی.نوشتار بسیار خوبی است. زبان تالشی کاملا به زبان تاتی ما(دانسفهان تاکستان اشتهارد سگز آباد شال اسفرورین ابراهیم آباد خیارج خوزنین و…در استان قزوین)بسیار نزدیک است میتوان گفت از یک زبان است.سپاسگزارم برای این نوشتار و چه زیباست آن بخش گفتگوی بابک خرمدین و معتصم ملعون عباسی. جای نام بابک خرمدین در نوشتار سرداران و فرماندهان ایران زمین بسیار خالیست.بسیار سپاسگزارم