Città achemenide di Lidoma

بر اساس مطالعات انجام شده از سوي پروفسور جورج كامرون و پروفسور هيكس بر الواح موجود در دانشگاه شیکاگو مشخص شده 13شهر از شهرهاي هخامنشي در منطقه ممسني واقع شده بود، يكي از اين شهرها ليدوماست.

بيش از 20سال بعد يك هيات باستان‌شناسي ژاپني به رياست «كيكيو آتارشي» و «دكتر هاوارجي» در سال ۱۳۳۸ ليدوما را مورد كاوش‌هاي باستان‌شناسي قرار دادند و بناي ساختماني هخامنشي را در اين قسمت كشف كردند….

…

مقايسه شباهت‌هاي معماري اين بناها با كاخ‌هاي داريوش، خشايار شاه و اردشير هخامنشي در شوش و تخت جمشيد اثبات كرد كه آثار يافت شده در ليدوما مربوط به دوران هخامنشي است، گمانه‌زني‌هاي ديگر اثبات مي‌كرد كه ليدوما يكي از شهرهاي بين راهي دوران هخامنشي بوده كه بر سر راه شاهي پاسارگاد و تخت جمشيد به شوش قرار داشته و شاهان و فرمانرواياني كه در اين فاصله رفت و آمد مي‌كردند در اين شهرها و كاخ‌هاي بين راهي استراحت مي‌كردند. در گل نوشته‌هاي به دست آمده از تخت جمشيد، پايتخت اصلي امپراتوري هخامنشيان، از 26 شهر ميان اين كاخ و پايتخت زمستاني هخامنشيان در شوش نام برده شده كه ليدوما يكي از آنهاست، مساحت اين محوطه باستاني در حدود يك‌هزار متر در 500 متر مربع است كه در بيشتر نقاط آن آثار باستاني يافت مي‌شود و حتي شواهد به دست آمده در آن نشان از وجود تمدن تا پنج هزار سال پيش را نيز دارد.

Di 50 سال طول كشيد تا بار ديگر يك گروه باستان‌شناسي از ليدوما ياد كنند، اين بار هيات مشترك باستان‌شناسي پژوهشكده باستان‌شناسي ايران و دانشگاه سيدني نخستين مرحله از پژوهش‌هاي مشترك را در سال‌هاي ۱۳۸3- ۱۳۸1 در منطقه نورآباد ممسني فارس انجام داد. پس از آن دومين مرحله از پژوهش‌هاي مشترك با ديدگاهي وسيع‌تر و نگرشي عميق‌تر در زمستان ۱۳۸۵ در اين منطقه انجام شد. در اين مرحله عمده پژوهش‌ها بر شناخت يكي از محوطه‌هاي هخامنشي تمركز يافت. اين محوطه با نام‌هاي محلي نظير «قلعه كلي» يا «سُروان»، جين جان شناخته شده است. محوطه قلعه كلي سُروان در كوه‌پايه بخش غربي دشت رستم يك (فهليان) واقع شده است. با كاوش اين محوطه چشم‌انداز وسيع و ديدگاهي نوين در ارتباط با مطالعات هخامنشي جنوب و جنوب غرب ايران طرحشد. اين بنا از نظر ابعاد ساختماني چهارمين بناي بزرگ هخامنشي پس از بناهاي شوش، پاسارگاد و تخت جمشيد (پارسه) È.

در ليدوما بقاياي يك كاخ كوچك هخامنشي يافت شده كه كاخ سروان (سورون) نام گرفته است. گفته مي‌شود در نخستين مرحله سكونتي بنايي با ستون‌هاي رفيع وجود داشته كه ضخامت پايه ستون‌هاي آن بيش از يك متر است. سبك پايه ستون‌ها برابر سبك هنري به كار رفته در تخت جمشيد است. از نظر ابعاد، اين پايه ستون‌ها با پايه ستون‌هاي تالار صد ستون تخت جمشيد قابل مقايسه است. پايه ستون مزين به گل‌هاي هشت پر (Loto) و شيارهاي برگ نخلي شكل است. رنگ پايه ستون‌ها مشابه تخت جمشيد به رنگ خاكستري است. به همين دليل، با توجه به محدوده كاوش و يافته‌هاي به دست آمده به نظر مي‌رسد در اين محل بنايي ستون‌دار وجود داشته است. اما، وجود ظرف‌هاي ارزشمند سنگي در اين محوطه كه با بهترين ظروف خزانه تخت جمشيد و مورد استفاده عالي‌رتبه‌گان درباري برابري مي‌كند. در مقاله مشتركي كه از سوي عليرضا عسكري، از پژوهشكده باستان‌شناسي و پروفسور دانيل توماس پاتس از دانشگاه سيدني در رابطه با ليدوما منتشر شده است نوشته شده؛ «با توجه به شواهد باستان‌شناسي به دست آمده از اين محوطه به نظر مي‌رسد اين مكان، محل نگهداري و به احتمال مركز توزيع مواد غذايي منطقه در اطراف و پيرامون اين محوطه بوده و نمايندگان يا نايبان پادشاه و ناظران بر توزيع محصولات در اين مكان از ظروف ارزشمند و ظريف استفاده مي‌كردند و خرج و دخل بخشي از مواد مورد استفاده از يكي از همين راه‌ها تامين و ثبت و ضبط مي‌شد.» حسن حبيبي فهلياني محقق و مدير سابق ميراث فرهنگي ممسني نيز در اين‌باره مي‌گويد: «از قسمت گردنه سروان تا قسمتي كه شهر واقع شده فاصله‌اي تقريبا چهار كيلومتري است كه اين محدوده شهر بوده تا قسمت تل‌چغاد يا چكاد (به معني قله) كه وجود اين آثار مبين وجود يك شهر بزرگ در زمان هخامنشيان است، كه بعد از هخامنشيان از رونق قبلي آن كاسته مي‌شود و مجددا در زمان اشكانيان رونق خود را باز مي‌يابد و رونق خود را تا زمان اسلامي حفظ مي‌كند.

و نهايتا وجود آتشگاه، كتيبه‌ها، آثار خزانه، جداول صخره‌اي و گستردگي بناها در اطراف و اكناف اين محدوده وسيع يك شهر باستاني را به ما نشان مي‌دهد كه بايد گفت ما با يك شهر وسيع و بزرگ روبه‌رو هستيم كه هم يك استراحتگاه و شهر بين راهي و هم يك شهر والي‌نشين بوده است.»

برگرفته از گزارشی در روزنامه شرق