Pourquoi la chanson des Iraniens ressemble-t-elle à un gémissement ?

شخص فاضلی از مردم تاشکند به افغانستان و خراسان سفر کرد و از آنجا به تهران آمد و به عراق [عجم]رفت و بازگشت. سال ۱۳۰۷ که به خراسان می رفتم او را دیدم که به خراسان می رفت. با وی در بین را آشنا شدم. او می گفت: که چرا صدای ایرانیان و آهنگ آن تغییر کرده است؟ پرسیدم چگونه؟ گفت: هیچ شبیه به آهنگ فارسی زبانان ماورالنهر و افغانستان نیست. در خراسان تا اندازه ای بد نبود اما در عراق مردم را دیدم که به جای سخن گفتن ناله می کنند و آوازی چون لحن جهودان از گلو بر می آوردند.

چون خودم نیز با طرز سخن گفتن روستائیان و عوام خراسان و افغانستان آشنا بودم به یادم آمد و دریافتم که چه می گوید. آهنگ صدای ما نیز چون مخارج حروف ما ضایع شده است، نه به فارسی شبیه است و نه حتی به عربی. گویا بعد از ضربت مغول و نشر تصوف و بسط قتل عام های تیمور و شاه اسماعیل و محمود و نادر و آقا محمدخان ، به تدریج این الحان عاجزانه و صوت های نازک و شکسته بسته و حروف جویده جویده ی مظلومانه و حیلت گرانه به وجود آمده است

+ بهار، محمد تقی، سبک شناسی، ج اول، چ ۱۳۷۳ ، انتشارات امیرکبیر ص ۱۹۸